รู้จักรายวิชาศึกษาทั่วไป

วิชาศึกษาทั่วไป หมายถึง หมวดวิชาที่เสริมสร้างความเป็นมนุษย์ให้พร้อมสำหรับโลกในปัจจุบันและอนาคต เพื่อให้เป็นบุคคลผู้ใฝ่รู้และมีทักษะที่จำเป็นสำหรับศตวรรษที่ 21 อย่างครบถ้วน เป็นผู้ตระหนักรู้ถึงการบูรณาการศาสตร์ต่างๆ ในการพัฒนาหรือแก้ไขปัญหา เป็นผู้ที่สามารถสร้างโอกาสและคุณค่าให้ตนเองและสังคม รู้เท่าทันการเปลี่ยนแปลงของสังคมและของโลก เป็นบุคคลที่ดำรงตนเป็นพลเมืองที่เข้มแข็ง มีจริยธรรมและยึดมั่นในสิ่งที่ถูกต้อง รู้คุณค่าและรักษ์ชาติกำเนิด ร่วมมือรวมพลังเพื่อสร้างสรรค์และพัฒนาสังคมอย่างยั่งยืน และเป็นพลเมืองที่มีคุณค่าของสังคม (ที่มา: ประกาศคณะกรรมการมาตรฐานการอุดมศึกษา เรื่อง เกณฑ์มาตรฐานหลักสูตรระดับปริญญาตรี พ.ศ. 2565)

โดยปกติแล้วหลักสูตรระดับปริญญาตรีทุกหลักสูตรในประเทศไทย จะประกอบด้วยรายวิชา 3 หมวด ได้แก่ หมวดวิชาศึกษาทั่วไป ที่มุ่งพัฒนานักศึกษาให้ “รู้รอบ” หมวดวิชาเฉพาะ ที่มุ่งให้ผู้เรียนมีความ “รู้ลึก” เกี่ยวกับวิชาชีพหรือสาขาวิชาที่เรียนอย่างลึกซึ้ง และปฏิบัติงานได้ และ หมวดวิชาเลือกเสรี ที่มุ่งให้ผู้เรียนได้เรียนวิชาตามความถนัดหรือสนใจ โดยเปิดโอกาสให้ผู้เรียนเลือกเรียนรายวิชาใดๆ ในหลักสูตรระดับปริญญาตรีตามที่สถาบันอุดมศึกษากำหนด 

ในเอกสารรายละเอียดหลักสูตรหรือ “เล่มหลักสูตร”  ของหลักสูตรระดับปริญญาตรีทุกหลักสูตรจะมีส่วนที่เรียกว่า โครงสร้างหลักสูตร ทำหน้าที่ระบุว่านักศึกษาจะต้องเรียนรายวิชาในหมวดวิชาศึกษาทั่วไป หมวดวิชาเฉพาะ และหมวดวิชาเลือกเสรี หมวดวิชาละกี่หน่วยกิต  จึงจะสำเร็จการศึกษา (นักศึกษาสามารถขอเอกสารรายละเอียดหลักสูตรทุกได้จากหลักสูตร/คณะที่สังกัด หรือสอบถามอาจารย์ที่ปรึกษา)

ในรายละเอียดของโครงสร้างหลักสูตร จะมีการกำหนดจำนวนหน่วยกิตขั้นต่ำ กลุ่มวิชา และรายวิชาในหมวดวิชาศึกษาทั่วไปที่นักศึกษาแต่ละหลักสูตรต้องลงทะเบียนเรียนไว้ โดยรายวิชาในหมวดวิชาศึกษาทั่วไปของหลักสูตรปริญญาตรีในมหาวิทยาลัยมหิดลจะแบ่งออกได้เป็น 2 ประเภทหลักๆ ดังนี้ 

• รายวิชาศึกษาทั่วไปแกน หมายถึงชุดรายวิชาที่มหาวิทยาลัยได้กำหนดจำนวนหน่วยกิตขั้นต่ำและชื่อรายวิชาที่นักศึกษาต้องลงทะเบียนเรียนหรือเลือกเรียน ปัจจุบัน นักศึกษาระดับปริญญาตรี หลักสูตรไทยจะต้องเรียนรายวิชาแกนกลุ่ม MU Literacy (บังคับ มมศท 100 และบางหลักสูตรอาจกำหนดให้เรียนวิชาในกลุ่ม MU Literacy เพิ่มอีก 2 หน่วยกิต) และรายวิชาแกนกลุ่มภาษา (ภาษาไทยและภาษาอังกฤษ) 6-9 หน่วยกิตแล้วแต่กรณี (ตรวจสอบรายวิชาศึกษาทั่วไปแกนที่ต้องลงทะเบียนเรียน คลิกที่นี่) 
• รายวิชาศึกษาทั่วไปบังคับ หมายถึงชุดรายวิชาที่หลักสูตรได้กำหนดจำนวนหน่วยกิตขั้นต่ำและชื่อรายวิชาที่นักศึกษาต้องลงทะเบียนเรียนหรือเลือกเรียนไว้ ซึ่งจะแตกต่างกันไปในแต่ละหลักสูตร (บางหลักสูตรไม่มีวิชากลุ่มนี้)
• รายวิชาศึกษาทั่วไปเลือก หมายถึง รายวิชาในหมวดวิชาศึกษาทั่วไปที่นักศึกษาสามารถเลือกลงทะเบียนได้ตามความสนใจ โดยจะต้องมีจำนวนขั้นต่ำรวมแล้วไม่น้อยกว่าที่หลักสูตรกำหนด บางหลักสูตรอาจมีเฉพาะวิชาศึกษาทั่วไป วิชาแกนและวิชาบังคับ ไม่มีวิชาเลือก บางหลักสูตรอาจกำหนดให้เลือกเรียนเฉพาะจากรายวิชาที่กำหนด บางหลักสูตรอาจเปิดโอกาสให้นักศึกษาเลือกเรียนรายวิชาศึกษาทั่วไปได้อิสระ โดยจะต้องมีจำนวนหน่วยกิตขั้นต่ำในกลุ่มวิชาที่กำหนดรวมแล้วไม่น้อยกว่าที่หลักสูตรระบุไว้

  รายวิชาศึกษาทั่วไปเลือก ที่จัดการเรียนการสอนสำหรับนักศึกษาทุกหลักสูตร จะเรียกว่า “รายวิชา  GenEd บัญชีกลาง” ส่วนรายวิชาศึกษาทั่วไป วิชาเลือก ที่จัดการเรียนการสอนเฉพาะสำหรับนักศึกษาหลักสูตรใดหลักสูตรหนึ่ง จะเรียกว่า “รายวิชา GenEd ส่วนงาน” 

การกำหนดกลุ่มวิชาของมหาวิทยาลัยมหิดลนั้น ปัจจุบันจะแบ่งกลุ่มเนื้อหาตามกลุ่มความฉลาดรู้ หรือ Literacy ในศตวรรษที่ 21 จำนวน 6 Literacy ได้แก่ MU Literacy, Health Literacy, Science and Environment Literacy, Intercultural and Global awareness Literacy, Civic Literacy และ Finance and Management Literacy ดังจะได้กล่าวถึงอย่างละเอียดในหัวข้อถัดไป 

อย่างไรก็ดี บางหลักสูตรที่มีการปรับปรุงก่อนมหาวิทยาลัยมีประกาศกำหนด Literacy ในศตวรรษที่ 21 อาจแสดงวิธีการจัดกลุ่มรายวิชาในหมวดวิชาศึกษาทั่วไปที่แตกต่างไปจากรายวิชา 6 Literacy ข้างต้น เช่น แบ่งเป็นกลุ่มมนุษย์ศาสตร์และสังคมศาสตร์ กลุ่มวิทยาศาสตร์และคณิตศาสตร์ กลุ่มสุขภาพและนันทนาการ และกลุ่มภาษา เป็นต้น นักศึกษาสามารถตรวจสอบ Literacy และกลุ่มของรายวิชาที่ต้องการเลือกลงทะเบียนเรียนได้จากฐานข้อมูลรายวิชาศึกษาทั่วไป และจากตารางรายวิชาที่เปิดสอนในแต่ละภาคการศึกษา ซึ่งจะแสดงข้อมูลการจัดกลุ่มทั้งแบบ Literacy และแบบเดิม เพื่อให้นักศึกษาสามารถเลือกลงทะเบียนเรียนได้ครบถ้วนตามโครงสร้างหลักสูตรที่กำหนดไว้ 

อนึ่ง จำนวนหน่วยกิตรวมของรายวิชาในหมวดวิชาศึกษาทั่วไป จำนวนหน่วยกิตและรายชื่อวิชาแกน และจำนวนหน่วยกิตรายวิชาเลือก ที่กำหนดให้นักศึกษามหาวิทยาลัยมหิดล ระดับปริญญาตรี (หลักสูตรไทย) แต่ละหลักสูตรต้องลงทะเบียนเรียนนั้น อาจแตกต่างกันไป ตามข้อกำหนดของหลักสูตรและเป็นไปตามประกาศเรื่องการกำหนดโครงสร้างหมวดวิชาศึกษาทั่วไปของมหาวิทยาลัยมหิดลฉบับที่มีผลบังคับใช้ ณ ช่วงเวลาที่หลักสูตรของนักศึกษาเข้าสู่วงรอบการปรับปรุงและเปิดรับนักศึกษา

อ้างอิง

• ประกาศมหาวิทยาลัยมหิดล เรื่อง การกำหนดโครงสร้างหมวดวิชาศึกษาทั่วไป ระดับปริญญาตรี (หลักสูตรไทย) พ.ศ. 2566 
• ประกาศมหาวิทยาลัยมหิดล เรื่อง โครงสร้างหมวดวิชาศึกษาทั่วไป ระดับปริญญาตรี (หลักสูตรไทย) พ.ศ. 2565
• ประกาศมหาวิทยาลัยมหิดล เรื่อง การบริหารจัดการรายวิชาศึกษาทั่วไป ระดับปริญญาตรี (หลักสูตรนานาชาติ) พ.ศ. 2567 

มหาวิทยาลัยมหิดล ได้จัดกลุ่มหมวดวิชาศึกษาทั่วไปไว้ 6 กลุ่ม เรียนว่า Literacy ในศตวรรษที่ 21 เพื่อให้มั่นใจว่านักศึกษาจะได้รับการพัฒนาให้เป็นบุคคลผู้ใฝ่รู้และมีทักษะที่จำเป็นสำหรับศตวรรษที่ 21 อย่างครบถ้วน Literacy ในศตวรรษที่ 21 ที่มหาวิทยาลัยกำหนด ประกอบด้วย 

1. MU Literacy – ความรอบรู้เกี่ยวกับข้อมูลและคุณค่าที่เป็นสาระสำคัญของมหาวิทยาลัยมหิดล มีทักษะในการปฏิบัติและเจตคติที่เห็นคุณค่าของความเป็น “คนมหิดล” มีความรู้ ทักษะและเจตคติในการเรียนรู้ด้วยตนเองตลอดชีวิตทั้งศาสตร์และศิลป์ที่เป็นความรู้และทักษะทางเทคนิคในวิชาชีพและความรู้และทักษะเสริม (soft skill) เพื่อเป็นปัญญาของแผ่นดิน  มีภาวะผู้นำ คุณธรรม จริยธรรม เป็นนายแห่งตน รู้แจ้ง เห็นจริง สมเหตุ สมผล กล้าคิด กล้าทำ สร้างสรรค์นวัตกรรม “มุ่งมั่นในการนำความรู้ไปประยุกต์ใช้เพื่อประโยชน์สุขแก่มนุษยชาติ มุ่งผลเพื่อผู้อื่น โดยปฏิบัติต่อผู้อื่นเหมือนดังปฏิบัติต่อตนเอง”
2. Health Literacy – ความรอบรู้ทางสุขภาพ หมายถึง ความสามารถและทักษะในการเข้าถึงข้อมูล ความรู้ ความเข้าใจเพื่อวิเคราะห์และประเมินการปฏิบัติและจัดการตนเอง เพื่อให้เป็นผู้มีสุขภาพที่ดีทางด้านสุขภาพกาย (Physical Health) สุขภาพจิต (Mental Health) สุขภาพสังคม (Social Health) และ สุขภาพจิตวิญญาณ (Spiritual Health) รวมทั้งสามารถชี้แนะเรื่องสุขภาพต่อบุคคล ครอบครัว และชุมชนได้
3. Science and Environment Literacy – ความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับแนวคิดและกระบวนการทางวิทยาศาสตร์และศาสตร์แห่งการบูรณาการ โดยเฉพาะอย่างยิ่งด้านวิทยาศาสตร์ สิ่งแวดล้อม และเทคโนโลยี เพื่อการตระหนักรู้และตัดสินใจในการมีส่วนร่วมในกิจการพลเมืองที่ส่งผลต่อเศรษฐกิจ สังคม และวัฒนธรรม นอกจากนี้ ยังมีความเข้าใจและปฏิบัติเป็นในด้านสิ่งแวดล้อมและการมีจิตสำนึกที่จะให้ความร่วมมือและปฏิบัติตนในการดูแล สังคม ทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อมของโลกอย่างยั่งยืน
4. Intercultural and Global awareness Literacy – วัฒนธรรมคือวิถีชีวิตของคนกลุ่มหนึ่ง รวมถึงภาษา ศิลปวิทยา ความเชื่อ สิ่งที่ปฏิบัติสืบต่อกันมา และความเข้าใจเกี่ยวกับสภาพความเป็นอยู่ของกลุ่มความหลากหลายทางสภาพแวดล้อม/วัฒนธรรม ความสามารถในการเข้าใจ ประเพณี กิจกรรม และประวัติศาสตร์ของกลุ่มคนจากหลากหลายวัฒนธรรม นอกจากนี้ ยังรวมถึงการมีส่วนร่วมกับประเพณี กิจกรรม และประวัติศาสตร์ ผ่านพื้นที่การแสดงออกทางวัฒนธรรม เช่น พิพิธภัณฑ์ หอศิลป์ความตระหนักเกี่ยวกับโลก  คือ การคิดเชื่อมโยงตนเองกับสิ่งต่าง ๆ รอบตัวบนโลกนี้ ว่ามีความสัมพันธ์กัน การกระทำใด ๆ ต่างเกิดผลกระทบต่อความเป็นไปในโลก
5. Civic Literacy – การรู้จักสิทธิ บทบาทหน้าที่ และมีความรับผิดชอบในฐานะสมาชิกหนึ่งในสังคม ที่มีส่วนร่วมกันทำให้บ้านเมืองสงบสุขและเข้มแข็ง
6. Finance and Management Literacy – ความเข้าใจและปฏิบัติเป็น ในด้านการเงิน เศรษฐกิจ การจัดการ และการเป็นผู้ประกอบการ จนสามารถนำมาประยุกต์ใช้ในการดำรงชีวิตได้

อย่างไรก็ดี บางหลักสูตรที่มีการปรับปรุงก่อนมหาวิทยาลัยมีประกาศกำหนด Literacy ในศตวรรษที่ 21 อาจมีวิธีการจัดกลุ่มรายวิชาในหมวดวิชาศึกษาทั่วไปที่แตกต่างไปจากรายวิชา 6 Literacy ข้างต้น เช่น แบ่งเป็นกลุ่มมนุษย์ศาสตร์และสังคมศาสตร์ กลุ่มวิทยาศาสตร์และคณิตศาสตร์ กลุ่มสุขภาพและนันทนาการ และกลุ่มภาษา เป็นต้น นักศึกษาสามารถตรวจสอบ Literacy และกลุ่มของรายวิชาที่ต้องการเลือกลงทะเบียนเรียนได้จากฐานะข้อมูลรายวิชาศึกษาทั่วไป และจากตารางรายวิชาที่เปิดสอนในแต่ละภาคการศึกษา เพื่อจะได้เลือกลงทะเบียนเรียนได้ตรงตามข้อกำหนดของหลักสูตร

หมายเหตุ – บางหลักสูตรมีการกำหนดจำนวนหน่วยกิตขั้นต่ำของแต่ละ Litercay หรือแต่ละกลุ่มวิชาเพิ่มเติมด้วย สามารถตรวจสอบได้จากเอกสาร รายละเอียดหลักสูตร หัวข้อ “โครงสร้างหลักสูตร” หรือสอบถามได้จากอาจารย์ที่ปรึกษา

รายวิชาในหมวดวิชาศึกษาทั่วไปจะตัดเกรดแบบ O/S/U เพื่อส่งเสริมให้นักศึกษาเลือกเรียนรายวิชาตามความสนใจและมุ่งที่การบรรลุผลลักธ์การเรียนรู้ของรายวิชา โดยไม่ต้องกังวลว่าการเลือกเรียนวิชาที่ท้าทายจะมีผลต่อเกรดเฉลี่ย

• O หมายถึง Outstanding หรือ โดดเด่น
• S หมายถึง Satisfactory หรือ ผ่าน
• U หมายถึง Unsatisfactory หรือ ไม่ผ่าน

อย่างไรก็ดี สำหรับ “รายวิชา GenEd ส่วนงาน” บางรายวิชา อาจยังมีการตัดเกรดแบบระบบ Letter Grade หรือ A/B/C อยู่ นักศึกษาสามารถตรวจสอบได้จากอาจารย์ผู้รับผิดชอบหลักสูตรหรืออาจารย์ผู้รับผิดชอบรายวิชา

กรณีได้ผลการศึกษาเป็นสัญลักษณ์ U หรือ “ไม่ผ่าน” ในรายวิชาแกนหรือรายวิชาบังคับจะต้องขอสอบแก้ตัว (re-exam) หรือลงทะเบียนเรียนใหม่อีกครั้งและสอบให้ผ่าน จึงจะสำเร็จการศึกษา แต่ถ้ากรณีได้ U ในวิชาเลือก จะไม่นับหน่วยกิตในรายวิชานั้น ๆ และต้องลงทะเบียนเรียนรายวิชาอื่น ๆ ในกลุ่มเดียวกันทดแทน เพื่อให้มีหน่วยกิตสะสมครบตามโครงสร้างและเงื่อนไขที่หลักสูตรกำหนด

สำหรับรายวิชาศึกษาทั่วไป วิชาแกน มหาวิทยาลัยหรือคณะจะลงทะเบียนไว้ให้นักศึกษาชั้นปีที่ 1 ในเทอมแรก แล้วกำหนดช่วงเวลาให้นักศึกษา “เพิ่มรายวิชา” ในส่วนที่เป็นรายวิชาศึกษาทั่วไป วิชาเลือก และรายวิชาเลือกเสรีตามแผนการศึกษาและตามความสนใจได้เองในภายหลัง

ในเทอมต่อ ๆ ไปนักศึกษาจะต้องลงทะเบียนเรียนด้วยตนเองให้ถูกต้องและครบถ้วนทั้งรายวิชาแกนและรายวิชาเลือก โดยตรวจสอบกับโครงสร้างหลักสูตรและแผนการศึกษาอย่างรอบคอบทุกครั้งก่อนการลงทะเบียนเรียน

สำหรับรายวิชารายวิชาศึกษาทั่วไป วิชาเลือก และรายวิชาเลือกเสรีที่เปิดสอนในแต่และเทอม นักศึกษาสามารถตรวจสอบได้จากเว็บไซต์ศูนย์ส่งเสริมการเรียนรู้แบบบูรณาการชีวิต https://clil.mahidol.ac.th

รายวิชาศึกษาทั่วไปเรียนเป็น “เลือกเสรี” ได้หรือไม่​

• การสะสมหน่วยกิตรายวิชาในหมวดวิชาเลือกเสรี นักศึกษาสามารถเลือกเรียนรายวิชาใด ๆ ในหลักสูตรระดับปริญญาตรีตามเงื่อนไขที่หลักสูตรกำหนดก็ได้ ดังนั้น จึงสามารถเลือกเรียนรายวิชาในหมวดวิชาศึกษาทั่วไป รายวิชาบัญชีกลาง เพื่อสะสมเป็นหน่วยกิตในหมวดวิชาเลือกเสรีได้ทุกรายวิชา
• สำหรับรายวิชา GenEd ส่วนงานนั้น นักศึกษาจะต้องได้รับอนุญาตจากอาจารย์ผู้สอนในรายวิชานั้น ๆ เสียก่อน จึงจะสามารถลงทะเบียนเรียนได้
• อย่างไรก็ดี ในแต่ละภาคการศึกษาจะมีกลุ่ม “รายวิชาเลือกเสรี” ซึ่งหมายถึงรายวิชาที่นอกเหนือจากรายวิชาศึกษาทั่วไปและรายวิชาเฉพาะ เปิดให้นักศึกษาเลือกลงทะเบียนเรียนด้วย นักศึกษาไม่สามารถเลือกเรียนรายวิชากลุ่มนี้เพื่อสะสมหน่วยกิตแทนรายวิชาในหมวดวิชาศึกษาทั่วไปได้

นักศึกษาหลักสูตรไทย สามารถลงทะเบียนเรียนรายวิชาของหลักสูตรนานาชาติได้หรือไม่

• รายวิชาศึกษาทั่วไปของหลักสูตรนานาชาติ ใช้ภาษาอังกฤษเป็นภาษาหลักในการจัดการเรียนการสอน นักศึกษาหลักสูตรไทยสามารถลงทะเบียนเรียนรายวิชาของหลักสูตรนานาชาติได้ ถ้าอาจารย์ในรายวิชานั้นอนุญาต (ปกติจะระบุไว้ในตารางแสดงรายวิชาที่เปิดสอนในแต่ละภาคการศึกษา) 
• สำหรับนักศึกษาหลักสูตรนานาชาติ ไม่สามารถเลือกเรียนรายวิชาศึกษาทั่วไปของหลักสูตรไทยได้